مسمومیت با گاز اکسیژن

Mon

تنفس اکسیژن خالص به مدت طولانی باعث اختلال عملکرد در ریه می شود .خوشبختانه ریه ها توانایی ساخت مواد آنتی اکسیدان را به مقدار زیاد دارا هستند و این مواد ریه ها را از اثر تخریبی اکسیژن حفظ میکنند.
اگر این سیستم دفاعی آنتی اکسیدان به دلیلی کاهش یابد ( مصرف زیاد یا کاهش توان تولید )، تنفس اکسیژن می تواند باعث صدمات شدید به ریه ها بشود .
تنفس اکسیژن خالص می تواند ضایعه پیشرونده و کشنده در ریه ها ایجاد کند که این عارضه خیلی شبیه سندرم دیسترس تنفسی حاد ( ARDS ) میباشد .این تشابه ، زیاد جالب نیست زیرا ARDS نتیجه التهاب ، آماس و صدمه به سلول ها می باشد ، متابولیت های اکسیژن رل مهمی را در ایجاد التهاب بازی می کنند .
تمایل به ایجاد ضایعه ریوی در اثر اکسیژن در گونه های موجودات زنده متفاوت بوده و به طور مثال ، 5 تا 7 روز تنفس اکسیژن خالص در موش آزمایشگاهی موجب مرگ می شود ولی لاک- پشت دریایی می تواند تا پایان عمر از اکسیژن خالص تنفس کرده و عارضه ای پیدا نکند .
این اختلاف اثر، بسیار مهم است زیرا بیشتر آزمایشات انجام شده برای بررسی سمیت اکسیژن، روی حیوانات انجام می شود و بنابراین آگاهی ما در باره اثر اکسیژن روی ریه انسان کامل نیست .
در افراد سالم و داوطلب ، تنفس اکسیژن 100% به مدت 6 تا 12 ساعت منجر به تراکئوبرونشیت و کاهش ظرفیت حیاتی می شود .
در پنج بیمار که در کمای غیرقابل برگشت بوده اند ، اکسیژن خالص به مدت 3 تا 4 روز مصرف شده ) و یک فرد داوطلب سالم ) و در تمامی موارد فوق علائمی شبیه به ARDS ایجاد شده است .
تحقیقات نشان داده است که اگر میزان درصد اکسیژن در گاز تنفسی ( FIO2 ) ( Fractional  Concentration ) از 60% کمتر باشد ، اکسیژن برای ریه اثر سمی نمیتواند داشته باشد و اگر نسبت از 60% بیشتر بوده و بیشتر از 48 ساعت تنفس شود ، می تواند اثر تخریبی روی ریه داشته باشد و اگر احیاناً لازم شود که برای بیماری میزان نسبت اکسیژن در گاز تنفسی او بیشتر از 60% شود و زمان مصرف نیز طولانی باشد ، باید از وسایل تنفسی مخصوص استفاده شود .
البته نسبت 60% برای FIO2 رقم دقیقی نبوده و وجود مواد آنتی اکسیدان آندوژن در این میزان تأثیر زیادی دارد و اگر این مواد آنتی اکسیدان به هر دلیلی کاهش پیدا کنند ، نسبت 60% نیز میتواند سمی شود و باید کاهش یابد .
فرضاً در بیمارانی که در بخش ICU بستری هستند میزان مواد آنتی اکسیدان به علت وضع خاص بیمار ، کاهش زیادی پیدا کرده اند ، به خصوص اگر بیمار مدت زیادی را در بخش ICU بگذراند .در این بیماران اگر نسبت اکسیژن از 21% ( هوای اتاق ) بالاتر باشد می تواند اثر سمی برای بیماران داشته باشد .
برای کاهش خطر اکسیژن درمانی برای ریه ها ، اقدامات زیر انجام می شود :
محدود کردن مصرف اکسیژن : تجویز روتین اکسیژن صحیح نبوده و نباید انجام شود .
موارد مصرف اکسیژن عبارتند از : احتمالات بالینی نشان دهند که اکسیژناسیون نسجی کافی نیست ، کاهش فشار اکسیژن شریانی ( 55 میلیمتر جیوه به پایین ) ،لاکتات خون بیشتر از 4 میلی- مول در لیتر ، بازده قلب زیر 2لیتر در دقیقه/ مترمربع بدن و میزان اکسیژن خون وریدی زیر 50% .
برای بهبود مقدار مواد آنتی اکسیدان ، سلنیوم 70 میلی گرم روزانه برای آقایان و 55 میلی گرم روزانه برای خانم ها تجویز می شود

ویتامین E نیز می تواند کمک کننده باشد .
برای کاهش صدمه وارده به نسج ریه باید میزان نسبت اکسیژن را از 60% کاهش داده و در حداقل ممکن نگه داریم.
پرسنل پرستاری باید این مسئله را قبول کنند که اکسیژن در درمان بیمار ، رل دارو را دارد و دارو نباید سرخود و بدون تجویز پزشک مصرف شود .
دومین عارضه اکسیژن درمانی در سیستم عصبی مرکزی و به شکل تشنج ) تونیک و کلونیک ) دیده می شود .
تشنج گاهگاهی بدون هیچ پیش درآمد و ناگهانی ایجاد می شود ولی اغلب با پیش درآ مد همراه است ( مثل تهوع، بیحسی در صورت ، انقباض در عضلات صورت ، برادیکاردی ، احساس بوهای ناخوشایند و احساس صدا در گوش ).
هر چه میزان درصد اکسیژن بیشتر و فشار آن بالاتر باشد این علائم بیشتر پیدا می شوند .تا فشار 5/2 اتمسفر ، میزان تشنج بسیار کم و از این فشار به بالا به تدریج میزان تشنج افزایش پیدا می کند . فند خون نیز در این حالت کاهش پیدا می کند .
اثر سمی دیگر اکسیژن ایجاد ضایعات در چشم است که می تواند به شکل حاد ( کاهش میدان بینایی ) و مزمن ( اختلال در انکسار عدسی و ایجاد نزدیک بینی ) باشد .
این عوارض به دنبال مصرف اکسیژن با فشار زیاد و به مدت طولانی ( چند هفته ) پیدا شده و با قطع درمان ، عوارض در عرض چند هفته از بین میروند ، ولی تعدادی از بیماران دچار نزدیک- بینی دائمی می شوند .اکسیژن درمانی می تواند منجر به کاتاراکت هم بشود .
افراد پیر و دیابتیک و کسانی که عارضه عروقی دارند بیشتر در معرض عارضه چشمی هستند .
عارضه کاتاراکت ، پس از قطع اکسیژن فروکش نکرده و پیشرفت می کند .اثر اکسیژن روی شبکیه چشم نوزادان به خوبی شناخته شده و باعث فیبروز رتین می شود ( Retrolental Fibroplasia ).

Share this post